Mô hình Capm là gì? Tính toán theo Capm như thế nào?

Nếu các bạn đang tìm kiếm cho mình một công cụ giúp định giá tài sản vốn trong đầu tư chứng khoán thì mô hình Capm chính là giải pháp tối ưu. Mô hình lý thuyết Capm được nhiều nhà đầu tư đánh giá cao bởi tính dễ dùng và linh hoạt. Vậy mô hình lý thuyết Capm là gì? Làm cách nào để tính Capm và ưu nhược điểm cần lưu ý của mô hình là gì? Tất cả sẽ được tổng hợp cụ thể trong bài viết dưới đây của sàn Exness.

Mô hình CAPM là gì?

Mô hình Capm, hay còn gọi là Capital Asset Pricing Model thể hiện mối tương quan giữa rủi ro và tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của một tài sản. Trong đó, tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng bằng với tỷ suất bằng với tính tỷ suất sinh lợi phi rủi ro. Dĩ nhiên không thể bỏ qua khoản bù đắp rủi ro đến từ toàn hệ thống.

Ba nhà kinh tế học John Lintner, William Sharpe và Jack Treynor là những người nghiên cứu và phát triển mô hình này. Năm 1960 là cột mốc của mô hình Capm, khi được ứng dụng vào thực tế lần đầu tiên. Mặc dù thị trường có rất nhiều mô hình định giá được phát triển sau này, nhưng mô hình định giá tài sản vốn này vẫn giữ một vị trí nhất định và được ưa chuộng hơn cả. 

Trên thực tế, bất kỳ loại hình đầu tư nào cũng có vài rủi ro nhất định. Chẳng hạn như cổ phiếu của các doanh nghiệp được niêm yết trên sàn chứng khoán. Cụ thể lợi nhuận thực tế có thể tốt hơn lợi nhuận kỳ vọng. Theo đó, nếu kết quả hoạt động của doanh nghiệp không trơn tru, hiệu quả thì lợi nhuận có thể bị âm.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư có thể chủ động xác định mức độ rủi ro của một khoản đầu tư bất kỳ. Lúc này, mô hình Capm được đánh giá là một công cụ hỗ trợ đắc lực trong quá trình tính toán lợi tức cho một khoản đầu tư.

Tính toán bằng Capm như thế nào?

Hình minh họa dưới đây mô tả cách xác định lợi nhuận kỳ vọng đối với một khoản đầu tư, cùng với mức độ rủi ro của nó nhờ vào lý thuyết mô hình Capm:

Trong đó:

• r thể hiện lợi tức kỳ vọng đối với một loại hình tài sản
• rf: lợi nhuận có được từ loại hình tài sản phi rủi ro
• : độ nhạy cảm của loại hình tài sản đầu tư trước những biến động của thị trường
• rm: đại diện cho phần lợi nhuận được kỳ vọng 
• (rm-rf): khoản bù đắp rủi ro từ thị trường

Lợi nhuận kỳ vọng

r trong công thức tính toán của mô hình Capm đại diện cho lợi nhuận kỳ vọng đối với tài sản vốn theo thời gian đầu tư. Trong đó, kết quả về luật lợi nhuận kỳ vọng tương tự như phiên bản giả định trong dài thời hạn.Tức là khoản đầu tư cần phải tạo ra được lợi nhuận trong suốt thời gian tồn tại của nó.

Lợi nhuận từ loại hình tài sản phi rủi ro

Về cơ bản, chẳng có thứ gì có thể tồn tại theo dạng tài sản phi rủi ro cả. Thế nhưng, gói vay chính phủ trong kỳ hạn ngắn có thể tạm xem như ngoại lệ, vì nó khá an toàn và phi rủi ro.

Trong công thức xác định lợi nhuận kỳ vọng của mô hình, lợi nhuận phi rủi ro được ký hiệu là rf. Có thể nói, lợi nhuận phi rủi ro và lợi tức của trái phiếu chính phủ trong 10 năm tương đương nhau. Khi đó, thời gian đáo hạn của trái phiếu chính phủ phải tương thích với thời gian đầu tư. Dĩ nhiên, lãi suất phi rủi ro cũng cần tương ứng với quốc gia phát hành trái phiếu.

Thông thường, kỳ hạn lãi suất được quy định là 10 năm vì trái phiếu chính phủ là loại trái phiếu có tính an toàn cao nhất, cũng như thanh khoản ổn định nhất trên thị trường.

Lợi nhuận kỳ vọng của thị trường

Lợi nhuận kỳ vọng của thị trường được đề cập trong công thức lý thuyết mô hình Capm cũng là một yếu tố tạo nên công thức Capm. Nếu bạn đang lên kế hoạch đầu tư vào một cổ phiếu bất kỳ thì rm chính là lợi nhuận kỳ vọng đầu tư. Có thể nói, rm chính là chi phí vốn cho cổ phần mà bạn đầu tư.

Hệ số

Hệ số xuất hiện trong công thức thể hiện mức độ biến động của lợi nhuận thông qua diễn biến thay đổi của giá. Hiểu đơn giản, với hệ số này bạn có thể biết được mức độ nhạy của một cổ phiếu bất kỳ trước biến động khó lường của thị trường. Để tìm ra được đại lượng này, các bạn cần áp dụng phương pháp quy hồi so sánh lợi nhuận trên một loại cổ phiếu với mức lợi nhuận của thị trường vốn. Trong đó:

• > 1: mức độ rủi ro từ thị trường chứng khoán cao hơn so với mặt bằng chung của thị trường.
• < 1: thể hiện mức độ rủi ro từ thị trường chứng khoán cao hơn so với mặt bằng chung của thị trường.
• = 1: thể hiện lợi nhuận kỳ vọng của một loại chứng khoán bằng với mức lợi nhuận trung bình của thị trường.
• < 0: báo hiệu thị trường chứng khoán đang có những diễn biến đi ngược lại với thị trường chung.

Việc tính toán hệ số có thể giúp các nhà đầu tư xác định được phần nào khoản vốn đầu tư có rủi ro cao hơn hoặc thấp hơn so với lãi suất phi rủi ro. Tiền lãi có được từ lãi suất phi rủi ro, với cách xác định dựa vào phương pháp bù trừ thị trường vốn chủ sở hữu.

Thông qua việc xem xét từng thành phần trong mô hình, các nhà đầu tư có thể đánh giá được mức độ phù hợp của một cổ phiếu so với mục tiêu đầu tư của mình.

Khoản thay đổi do bù đắp rủi ro thị trường

Khoản thay đổi do bù đắp rủi ro thị trường trong công thức của mô hình Capm được ký hiệu là (rm – rf) đại diện cho phần lợi tức bổ sung khi đầu tư vào cổ phiếu thay vì các loại hình tài sản phi rủi ro khác. Trong ngắn hạn, cổ phiếu có thể tăng giá hoặc giảm giá tùy theo diễn biến thị trường. 

Chính vì thế, tỷ suất lợi nhuận trung bình trên thị trường thường là giá trị âm hơn kết quả dương. Để có thể hạn chế những rủi ro trong thời gian ngắn tại phần bù đắp rủi ro cổ phần, các nhà đầu tư có thể phân tích đường trung bình động trong thời gian dài. Trong đó, thời gian phân tích thường có thể kéo dài đến hàng thập kỷ. 

Ví dụ minh họa về hoạt động của mô hình Capm

Để hiểu hơn về cách mô hình lý thuyết Capm hoạt động, chúng ta hãy cùng xem xét một ví dụ nhỏ dưới đây:

Chẳng hạn như bạn dự định đầu tư 50 USD vào cổ phiếu ABC với cổ tức 3% 1 năm. Hệ số khi đó bằng 1.5 báo hiệu rủi ro đang lớn hơn so với thị trường. Trong đó, giá lãi suất phi rủi ro cũng là 3% và bạn kỳ vọng thị trường có thể tăng giá trị 5% 1 năm.

Vậy lợi nhuận kỳ vọng theo công thức của mô hình Capm có thể xác định dựa vào biểu thức sau: 3% + 1.5 × (5% – 3%) = 6%.

Thế nhưng lãi tức cần được chiết khấu, thế nên cổ tức dự kiến của cổ phiếu và tăng trưởng của cổ phiếu đều sẽ nằm trong kế hoạch dự kiến. Nếu giá trị chiết khấu của đồng tiền bằng 50 đô la Mỹ, mô hình Capm sẽ báo hiệu rằng cổ phiếu ABC đang được định giá hợp lý.

Ưu điểm và hạn chế của mô hình lý thuyết Capm là gì?

Không thể phủ nhận sự cần thiết của mô hình Capm trong định giá tài sản trên thị trường, thế nhưng nó vẫn còn một số điểm hạn chế. Việc nắm rõ những ưu điểm và hạn chế của một công cụ sẽ giúp các nhà đầu tư có được một cái nhìn khách quan hơn. Từ đó, có thể vận dụng một cách hợp lý vào kế hoạch đầu tư của mình. Cụ thể, chúng tôi sẽ lần lượt trình bày trong phần tiếp theo.

Ưu điểm của mô hình Capm là gì?

• Dễ sử dụng: là yếu tố đầu tiên phải nhắc đến khi mô tả về mô hình Capm. Các nhà đầu tư có thể áp dụng công thức xác định Capm bất kỳ lúc nào để xác định, kiểm tra độ tin cậy của tỷ suất lợi nhuận. 
• Sử dụng cho nhiều danh mục đầu tư: mô hình được thiết kế từ việc giả định nhà đầu tư sở hữu nhiều danh mục đầu tư. Điển hình như thị trường và dĩ nhiên giả định này sẽ được loại bỏ yếu tố phi rủi ro từ hệ thống.
• Bao gồm rủi ro thị trường: hệ số trong công thức xác định Capm là phần tính toán rủi ro đến từ thị trường. Trong đó, mọi rủi ro được xem xét và tính toán kỹ lưỡng, điều mà các mô hình vốn khác thường bỏ qua. Thực tế, những rủi ro đến từ thị trường khá khó xác định nên nó không thể bị loại bỏ hoàn toàn.
• Linh hoạt: mô hình Capm có thể thay đổi linh hoạt khi doanh nghiệp cần xác định cơ hội kinh doanh. Khi đó, doanh nghiệp thường kết hợp đồng thời các yếu tố tài chính và kinh doanh với hoạt động hiện tại của tổ chức. Thế nhưng, việc kết hợp như trên sẽ khiến các mô hình tính toán thường dùng không thể thực hiện được. Tuy nhiên mô hình Capm thì ngoại lệ, nó có thể giúp bạn định giá tài sản vốn trong những trường hợp này.

Nhược điểm của mô hình Capm là gì?

Dưới đây là một vài hạn chế đáng chú ý của mô hình lý thuyết Capm trong việc định giá tài sản vốn, cụ thể:

• Lãi suất phi rủi ro: công thức xác định giá tài sản vốn từ mô hình bao gồm cả lãi suất phi rủi ro rf. Thế nhưng việc số lượng cổ phiếu luôn thay đổi mỗi ngày sẽ tạo ra mức biến động mạnh hơn. 
• Lợi tức thị trường: thông thường lợi nhuận trên thị trường sẽ bằng tổng số tiền lãi và cổ tức. Thế nhưng sẽ có lúc lợi tức mang số âm. Lúc này, bạn đã  tính kiếm thị quả lợi nhuận thị trường trong dài hạn thêm một lần nữa để tạo ra lợi nhuận mới. Cách xác định lợi nhuận theo phương thức này khá lạc hậu. Nguyên nhân là vì nó chưa thể mô tả cụ thể cho lợi nhuận thị trường trong tương lai.
• Vay lãi với lãi suất rủi ro: Mô hình Capm được xây dựng từ 4 giả định cơ bản. Trong đó, tỷ số mọi người có thể đi vay / lãi suất phi rủi ro khó có thể thực hiện. Nguyên nhân là vì các nhà đầu tư cá nhân thường không đủ khả năng chi trả để có thể vay với tỷ lệ vay, hay tỷ lệ cho vay tương đương với chính phủ. Do đó, lợi nhuận tối thiểu thực tế có thể sẽ thấp hơn so với số liệu được tính toán dựa vào công thức của lý thuyết mô hình này.

Lời kết

Mô hình Capm là gì đã được chuyên mục Hướng Dẫn Exness trình bày cụ thể qua phần khái niệm, cách tính toán theo công thức Capm và cả ưu nhược điểm của mô hình. Nhìn chung, mô hình lý thuyết này thường được các nhà đầu tư ưa chuộng vì nó phản ánh được mối tương quan giữa rủi ro và tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng trong quá trình đầu tư. Đặc biệt trong thị trường chứng khoán, mô hình lý thuyết Capm sẽ là một công cụ đắc lực cho các nhà đầu tư trong tính toán rủi ro và cơ hội của một tài sản.

Hy vọng những chia sẻ trong bài viết có thể giúp các nhà đầu tư có thêm một trợ thủ đắc lực cho hành trình đầu tư của mình. Chúc các bạn thành công.

Xem thêm:

ECB là gì? Nhiệm vụ của Ngân hàng Trung ương châu Âu đối với nền kinh tế hiện nay

Algorithmic Trading là gì? Yếu tố nào tạo ra giao dịch thuật toán?

Biểu đồ Renko Chart là gì? Cách sử dụng biểu đồ Renko trong giao dịch